Arsacal
button
button
button
button


Het document van Abu Dhabi over de menselijke broederschap

Voor de wereldvrede en het gemeenschappelijk samenleven

Artikel Overig - gepubliceerd: vrijdag, 15 februari 2019 - 1138 woorden

Tijdens zijn apos­to­lische reis naar de Verenigde Arabische Emiraten heeft paus Fran­cis­cus samen met de Groot Iman van Al-Azhar, Ahmad Al-Tayyeb een do­cu­ment getekend over de broe­der­schap onder de mensen. Het do­cu­ment heeft naast po­si­tie­ve ook negatieve reacties opgeleverd: had de paus de waar­heid van het katho­lie­ke geloof verloochend?

Overeenstem­ming

Na­tuur­lijk moeten we bedenken dat het gaat om een overeenstem­ming tussen twee grote gods­diensten. Het Do­cu­ment is geen tekst van de katho­lie­ke kerk, maar het re­sul­taat van afstem­ming tussen de H. Stoel en de gezag­heb­bende Al-Azhar uni­ver­si­teit in Cairo. Maar we moeten het ook lezen in het licht van het tweede Vati­caans concilie, zoals de paus zelf aangaf op de terugreis naar Rome.

Gods­dienst­vrij­heid in Vaticanum II

De dis­cus­sies die ontston­den na de publi­ca­tie van de tekst deden me denken aan de ver­deeld­heid die tij­dens het tweede Vati­caans concilie ontstond rond de Ver­kla­ring over de Gods­dienst­vrij­heid Dignitatis Humanae. Die ver­deeld­heid werd na het concilie helaas een van de be­lang­rijk­ste redenen voor een schisma: het ver­bre­ken van de een­heid met de paus door bis­schops­wij­dingen zon­der pau­se­lijk mandaat binnen de pries­ter­broe­der­schap Pius X, gesticht door aarts­bis­schop Marcel Lefèbvre. In de visie van mgr. Lefèbvre had het tweede Vati­caans concilie een positie aanvaard die diametraal tegen­over de plech­tige ver­kla­ringen van Pius IX stond, waar­mee die de mening ver­oor­deelde dat het ieder mens vrij stond zijn eigen gods­dienst te kiezen, terwijl het concilie-do­cu­ment aangaf dat de men­se­lijke persoon recht heeft op gods­dienst­vrij­heid (DH 2). Maar Pius IX had ge­spro­ken over de vraag of het moreel vrij stond, dat wil zeggen of het geen verschil maakte of je de ene gods­dienst zou kiezen of de andere, terwijl het tweede Vati­caans concilie het erover had dat niemand ge­dwon­gen mag wor­den.

Dat recht op gods­dienst­vrij­heid is gebaseerd op de waar­dig­heid van de men­se­lijke persoon en kan door de rede en vanuit de open­ba­ring wor­den gekend (DH 2). Er moet gods­dienst­vrij­heid zijn omdat de geloofsact alleen een vrije daad kan zijn: geloven wil juist zeggen een per­soon­lijke daad uit vrije wil (maar onder de invloed van Gods genade). Een mens moet dus zelf zoeken naar de waar­heid, met Gods hulp. Een tweede ermee verbon­den reden waarom er gods­dienst­vrij­heid moet zijn is dat volgens het Concilie de bur­ger­lijke over­heid niet over gods­diens­tige zaken gaat en geen eigen onder­schei­dings­ver­mo­gen heeft als staat in gods­diens­tige aan­ge­le­gen­he­den. De bur­ger­lijke over­heid mag mensen dus niet dwingen in gods­diens­tige aan­ge­le­gen­he­den te han­de­len tegen hun geweten in (DH 2).

Inter­view

Dit laatste is voor de Islam een moei­lijker punt, omdat de moslim-wereld geen schei­ding van kerk en staat erkent. Het is uit de formu­le­ring van het Do­cu­ment van Abu Dhabi dui­de­lijk dat het thema van de gods­dienst­vrij­heid las­tig is geweest om daarover tot goede overeenstem­ming te komen. Toch kon in een do­cu­ment dat een overeenstem­ming biedt tussen reli­gi­euze lei­ders over wereld­vre­de en men­se­lijk sa­men­le­ven dit thema na­tuur­lijk niet ont­bre­ken.

Uit het inter­view dat paus Fran­cis­cus in het vliegtuig heeft gegeven op de terugweg naar Rome, blijkt dat hij­zelf wel even moeite heeft gehad met de formu­le­ring die het Do­cu­ment ter­zake uit­ein­delijk geeft ("Le diro ho visto una frase [del Do­cu­mento] e mi sono detto: 'Ma questa frase, non so se è sicura..."). Hij heeft zich laten overtuigen, na de theoloog van het pau­se­lijk huis te hebben gevraagd, dat de zin in orde was: "Het do­cu­ment heeft zich geen milli­me­ter verwij­derd van Vaticanum II" ("...il Do­cu­mento non si è discostato di un millimetro dal Vaticano II").Volgens de toelich­ting die de paus in het vliegtuig over de totstandko­ming van de tekst van het Do­cu­ment heeft gegeven, zijn de Groot Iman met zijn team en de H. Stoel er bijna een jaar mee bezig geweest deze tekst voor te berei­den om aldus een be­lang­rijke stap te zetten naar veroor­de­ling van terrorisme, naar vrede en gods­dienst­vrij­heid, die in Islami­tische lan­den vaak ontbreekt.

Passage van het Do­cu­ment

De passage over gods­dienst­vrij­heid in het Do­cu­ment luidt als volgt (in een eigen vertaling): "De vrij­heid is een recht van iedere persoon: ieder geniet het recht van vrij­heid van credo, van gedachte, van uitdruk­king en van han­de­len. Het pluralisme en de diver­si­teit van gods­dienst, van kleur, van geslacht, van ras en van taal, zijn een wijze god­de­lijke wil, waar­mee God de men­se­lijke wezens heeft geschapen".

Naar de waar­heid zoeken

Wie de tekst goed leest, zal al tot de con­clu­sie komen dat de tekst zoals die door de partijen is overeen geko­men het hier heeft over de wijze waarop God de mens heeft geschapen als begif­tigd met kennis, geweten en vrije wil, naar Gods beeld en gelijkenis. In die zin behoort het feit dat er ver­schil­lende gods­diensten zijn tot de con­se­quenties van de wijze waarop God de mens heeft geschapen en ook na de zondeval heeft laten bestaan: als een men­se­lijke persoon die - gewond door de zonde - met de hulp van Gods genade naar de waar­heid moet zoeken en die moet omarmen in een eigen, vrije wilsbeslis­sing. Het gaat hier - zoals de paus in het vliegtuig-inter­view heeft onder­streept - over wat het tweede Vati­caans concilie heeft geleerd over de waar­dig­heid van de men­se­lijke persoon en de gods­dienst­vrij­heid.

De enige Ver­los­ser

Wilde de paus de Open­ba­ring in Christus rela­ti­ve­ren? Of wilde hij soms zelfs ontkennen dat de kerk van Christus zich bevindt in de katho­lie­ke kerk (LG 8; DH 1)? Zeker niet! Volgende week is het een jaar gele­den dat paus Fran­cis­cus de Con­gre­ga­tie voor de Ge­loofs­leer opdracht gaf het do­cu­ment Placuit Deo te publiceren dat ingaat op allerlei ten­densen die heden ten dage het chris­te­lijk verstaan van de verlos­sing verduis­te­ren. Dat do­cu­ment maakt heel dui­de­lijk dat wij Jezus Christus ver­kon­di­gen als enige Ver­los­ser van iedere mens en heel de mens­heid (n. 2) en dat wij de door Jezus gebrachte verlos­sing ont­van­gen in de Kerk, binnen de sacra­men­tele heils­eco­no­mie (n. 12 vv.).

Ook allerlei andere do­cu­menten van de paus, bij­voor­beeld de Apos­to­lische Exhor­ta­tie Gaudete et Exsultate (19 maart 2018) gaan hier op in: Onze eigen zen­ding kan alleen vanuit Chrisuts wor­den begrepen (n. 20).

Een straal...

In andere niet-chris­te­lijke gods­diensten herkennen we soms een straal van Gods waar­heid (vgl. NA 2) omdat het re­sul­taat van het zoeken van de mens naar de waar­heid erin tot uiting komt en niet zel­den ook men­se­lijke inzichten. Het is echter niet zo dat God zich ook in deze gods­diensten heeft geopen­baard (vgl. Dominus Iesus, 2000).

Een be­lang­rijke stap

Met dit alles mogen we niet vergeten dat door dit Do­cu­ment een be­lang­rijke stap is gezet doordat een zeer gezag­heb­bend orgaan van de Islami­tische wereld zich verbon­den heeft tot inzet voor de vrede, voor gods­dienst­vrij­heid, voor barm­har­tig­heid in de recht­spraak, dialoog, tole­ran­tie, bescher­ming van kerken en cultus­plaatsen, afwij­zing van terrorisme, gelijke rechten voor de bure­gers, het recht van vrouwen op oplei­ding en werk en uite­oefe­ning van poli­tieke rechten, bescher­ming van kin­de­ren en hun rechten en van de rechten van het gezin.

Laten we hopen en bid­den dat dit Do­cu­ment goede vruchten mag dragen!

Terug