Afsluiting Sint Jozefjaar: Papegaai wordt Jozefkerk
Oude naam komt terug
Op woensdag 8 december, Hoogfeest van de Onbevlekte Ontvangenis van Maria, eindigt het jaar dat door paus Franciscus aan Sint Jozef was gewijd. Dit krijgt in ons bisdom een bijzonder accent doordat op deze dag de bekende kerk in de Kalverstraat van Amsterdam (die in de volksmond de Papegaai genoemd of "Kwartier voor God") haar oorspronkelijke titel heeft terug gekregen: Sint Jozef.
Door verschillende historische omstandigheden was Sint Jozef aan wie de kerk was toegewijd op de achtergrond geraakt. De kanselier en bisschoppelijk vicaris dr. André van den Hout heeft die geschiedenis uitgezocht en in een fraai decreet tot uiting gebracht.
Het besluit wordt genomen op verzoek van de met deze kerk verbonden gemeenschap en de priester pater Aad van Ruiten sss, en met goedkeuring van de pastoor en instemming van het kerkbestuur.
De tekst van het decreet wil ik U niet onthouden. De tussenkopjes heb ik toegevoegd.
Johannes Willibrordus Maria Hendriks
Bisschop van het R.K. Bisdom Haarlem-Amsterdam
DECREET
Betreffende de naamswijziging c.q. herstel van de oorspronkelijke titel van de RK Kerk van de HH. Petrus en Paulus te Amsterdam-Centrum in RK Kerk van de H. Jozef.
Een stukje geschiedenis
Uit verslaggeving en documenten die geen tegenspraak of uitzondering toestaan, gaat de Rooms-Katholieke kerk gelegen aan de Kalverstraat 58 te 1012 PG Amsterdam, tegenwoordig bekend staand als de parochiekerk van de HH. Petrus en Paulus (De Papegaai), terug op een eerdere zeventiende-eeuwse stichting (schuilkerk) toegewijd aan de H. Jozef, voedstervader van Onze Heer Jezus Christus en bruidegom van de Allerheiligste Maagd Maria. Op 18 mei 1848 is begonnen met de bouw van de huidige kerk naar een ontwerp van bouwkundige G. Moelle. Reeds op 18 december 1848 is de kerk geconsacreerd oftewel plechtstatig ingewijd (dedicatio sollemnis) door monseigneur Cornelius Ludovicus baron de Wijckerslooth, heer van Schalkwijk en Weerdesteyn, titulair bisschop van Curium (in Cyprus) of zoals destijds geheten, bisschop in partibus infidelium (in het gebied der heidenen). De kerk ontving daarbij als titel die van de H. Joseph en fungeerde sindsdien als parochiële bijkerk van de nabijgelegen zogeheten Franse Kerk aan de Nieuwezijds Voorburgwal, toegewijd aan de HH. Petrus en Paulus.
Hoe kwam de nieuwe naam in zwang?
Naderhand, toen in 1912 de parochiekerk van de HH. Petrus en Paulus in 1912 werd onttrokken aan de goddelijke eredienst, werd de bijkerk van de H. Joseph aan de Kalverstraat verheven tot parochiekerk van de parochie van de HH. Petrus en Paulus, waarbij de naam van de parochie behouden bleef en eveneens overging op de nieuwe parochiekerk. Deze verandering van naamgeving en status van de kerk wordt voor het eerst vermeld in de Piusalmanak van het jaar 1913 en is sindsdien ongewijzigd gebleven, totdat de parochie van de HH. Petrus en Paulus werd opgeheven en tegenwoordig territoriaal deel uitmaakt van de Rooms-Katholieke parochie van de H. Nicolaas te Amsterdam-Centrum.
Opnieuw bijkerk
Laatstelijk werd de kerk aan de Kalverstaat 58, nog steeds genoemd onder de naam van de HH. Petrus en Paulus, en meer nog bekend in de volksmond onder de naam “De Papegaai”, bestemd tot parochiële bijkerk van dezelfde parochie van de H. Nicolaas, die als hoofdkerk heeft de gelijknamige eerbiedwaardige basiliek aan de Prins Hendrikkade.
Canoniek recht over titels van kerken
Gelet op hetgeen bepaald is door het Wetboek van Canoniek Recht van 1983 en de Congregatie voor de Goddelijke Eredienst en de Regeling van de Sacramenten, met name in haar Notificatio de titulo ecclesiae van 12 februari 1999 (Prot. Nr. 329/99/LL), waaronder:
- Elke kerk een titel moet hebben welke aan haar is toegekend binnen de liturgie van inwijding (dedicatio) of zegening;
- De titel gekozen kan worden uit de Allerheiligste Drievuldigheid; onze Heer Jezus Christus, aangeroepen onder een geheim van zijn leven; de Heilige Geest; de Zalige Maagd Maria onder een reeds aan haar gegeven titel in de goddelijke liturgie; de heilige Engelen, of een Zalige of Heilige die staat ingeschreven in het Romeins Martyrologium;
- Eenmaal vastgelegd bij de inwijding van een kerk, de titel niet veranderd kan worden (can. 1218), tenzij om zwaarwegende redenen, waartoe uitdrukkelijk toestemming is gegeven in een indult van de Heilige Stoel, anders dan in het geval van een zegening van de kerk volgens de Ordo Benedictionis Ecclesiae, waartoe de diocesane bisschop (cf. can. 381, § 1 om een ernstige reden deze verandering mag voorschrijven;
- De naam van een parochie gewoonlijk dezelfde is als de titel van de parochiekerk;
- De patroon van een plaats (altijd gekozen uit een geschapen persoon die voorspreker (voorspreekster) is bij God) verschillend kan zijn van de titelheilige van een gegeven kerk;
- Een nieuwe parochie die in de plaats is gekomen van verschillende opgeheven parochies een eigen parochiekerk kan hebben, die, tenzij het om een nieuw opgerichte kerk gaat, zijn bestaande titel behoudt.
- Kerken van opgeheven parochies hun eigen titel behouden, wanneer zij beschouwd worden als co-parochies (lees: bijkerken).
Eigenlijk heette de kerk al naar Jozef!
Gelet derhalve op het bepaalde in can. 1218: CIC 1983 (vgl. can. 1168, § 1: CIC 1917 en de fontes (bronnen) van CIC 1917), dat de titel van een eenmaal ingewijde kerk niet veranderd kan worden, moet geconcludeerd worden dat de verklaring van de historische naamsverandering van de bijkerk van de H. Joseph in de parochiekerk van de HH. Petrus en Paulus in het jaar 1912 gezocht moet worden in de wens om de patronen van de opgeheven naburige parochiekerk te behouden voor de parochie van de HH. Petrus en Paulus, zonder dat daarmee de eigenlijke titel van de kerk van de H. Joseph verloren is gegaan;
Andere overwegingen
Gelet op het feit dat de huidige, in omvang grotere parochie niet langer de HH. Petrus en Paulus als patroon heeft, maar de H. Nicolaas;
Gelet op de levendige devotie tot de H. Jozef binnen de geloofsgemeenschap die thuis is in de “De Papegaai” aan de Kalverstraat en het pastorale gewin om de devotie tot deze grote heilige te blijven bevorderen;
Het besluit
Daartoe ingaande op het verzoek van de gemeenschap van priesters en gelovigen van deze kerk en na verstrekte instemming zijdens het Parochiebestuur van de H. Nicolaas, zoals verwoord en toegelicht in het schrijven van de weleerwaarde parochievicaris pater A. van Ruiten S.S.S. d.d. 10 november 2021;
Besluit ik op grond van canon 1218 van de Codex I.C. dat met ingang van heden de met de kerkwijding toebedeelde titel van de H. Jozef voortaan als enig geldende titel gebruikt moet worden voor de R.K. Kerk gelegen
aan de Kalverstraat 58 te Amsterdam-Centrum
onder weglating van de later ingevoerde patroontitel van de HH. Petrus en Paulus.
Sint Jozef
Om de bijzondere figuur van de heilige Jozef, patroon van deze kerk, beter te leren kennen is het goed om te beschouwen hoe hij zichzelf ten dienste stelde van het heilsplan van God, als echtgenoot van Maria en vader van Jezus. Zijn vaderschap komt centraal tot uitdrukking “doordat hij zijn leven tot een dienst, een offer, heeft gemaakt voor het mysterie van de Menswording en voor de verlossende zending die ermee verbonden is; doordat hij het wettelijk gezag over de heilige Familie heeft aangewend om zichzelf, zijn leven en zijn werk volledig weg te schenken; doordat hij zijn menselijke roeping tot huiselijke liefde heeft omgezet in een bovenmenselijke offergave van zichzelf, van zijn hart en van al zijn bekwaamheden, in een liefde die ten dienste staat van de Messias die in zijn huis is geboren” (Paus Paulus VI, homilie (19 maart 1966), geciteerd door Paus Franciscus in zijn Apostolische Brief Patris corde (Met het hart van een vader) ter gelegenheid van de 150e verjaardag van uitroepen van de heilige Jozef tot patroon van de Universele Kerk (8 december 2020).
Overige bepalingen
Alle wettelijke documenten die de gebruikte ter naamstelling van de HH. Petrus en Paulus dragen, blijven geldig.
Een kopie van dit Decreet moet bewaard worden in het diocesaan archief en een ander in het archief van het parochiesecretariaat van de kerk.
Publicatie van dit decreet geschiedt door notificatie bij de ingangspoort (ad valvas) van de kerk van de H. Jozef te Amsterdam.
Tekent met hoogachting,
Haarlem, op 8 december 2021, sluitingsdag van het Sint Jozef-jaar
Mgr. dr. J.W.M. Hendriks
Diocesaan Bisschop
Bisdom Haarlem-Amsterdam
Dr. A.J.T. van den Hout
Kanselier
Bisdom Haarlem-Amsterdam
