Vrouwen en theologie
Vrouwen van Bethanië stichten fonds voor theologie
Aan de Nieuwegracht in Utrecht vond op 20 oktober aan het eind van de middag een feeestelijke bijeenkomst plaats: De Vrouwen van Bethanië tekenden een overeenkomst met de Stichting Universiteitsfonds om ten behoeve van de Theologische faculteit de instelling van een bijzondere leerstoel mogelijk te maken en een aantal verwante doelen te realiseren, met bijzondere aandacht voor vrouwen in theologie
Overeenkomst
De Theologische faculteit (Tilburg School of Theology) van de Universiteit van Tilburg, heeft haar hoofdvestiging in Utrecht. Namens de Vrouwen van Bethanië werd daar de overeenkomst getekend door de commissaris (administrator) van de Congregatie, pater Tjeerd Jansen s.J., gesecondeerd door de aanwezige Vrouwen van Bethanië . Vervangend decaan Henk Witte leidde de bijeenkomst.
Betrokkenheid Bisdom Haarlem-Amsterdam
Ik was erbij aanwezig omdat de Vrouwen van Bethanië een religieuze congregatie van diocesaan recht is van het bisdom Haarlem-Amsterdam. De Congregatie is in de fase van voltooiing gekomen en dat betekent dat die wordt bestuurd door een door mij aangestelde commissaris of administrator. De bijeenkomst bestond verder uit enkele toespraken en een feestelijk verzorgde receptie.
Bij deze gelegenheid heb ik een toespraakje gehouden, dat U hieronder vindt.
Vrouwen in de Kerk, vrouwen en theologie
Geachte aanwezigen, in het bijzonder de vertegenwoordigers van de Vrouwen van Bethanië,
Doel van de donatie
Het project van de Vrouwen van Bethanië zal zich concentreren op vrouwen in de theologie en catechese. Daarbij heeft de donatie een specifieke doelbesteding: het instellen en financieren van een bijzondere leerstoel ‘Morele vorming’, een ‘Senior Research Fellowship’, een promovendus/ promovenda op het brede gebied van catechese, godsdienstonderwijs, katholiek onderwijs, nieuwe evangelisatie, nieuwe apologetiek, een fellowship ‘katholiek sociaal denken en/of katholieke theologie’ voor voortgezette studie van studenten, en een trainingsprogramma voor jonge theologiedocenten. Dit alles is een mooie ondersteuning voor de doelstellingen van de theologische faculteit.
Vrouwen van Bethanië
De vrouwen van Bethanië hebben altijd een bijzondere plaats gehad binnen onze katholieke kerk, zoals sinds kort in het standaardwerk van Gabrielle Dorren, “Met de moed der hoop” is na te lezen. Dit werk dat op 13 augustus j.l. werd gepresenteerd, geeft niet alleen een overzicht over de geschiedenis en de spiritualiteit van de Vrouwen van Bethanië, het bevat tevens getuigenissen van de nog levende leden en oud-leden. Die geven een indruk van de grote veelkleurigheid van het apostolaat van Bethanië, al zijn sommige vormen van apostolische inzet natuurlijk bijzonder bekend geworden, zoals de persoonlijke begeleiding van mensen op hun weg naar God en de katholieke Kerk en Foyer Unitas die tijdens het tweede Vaticaans concilie zo’n in het oog springende rol heeft vervuld door de talrijke bijeenkomsten van de Periti van het concilie met waarnemers en concilievaders.
Ignatiaanse geest
De Vrouwen van Bethanië vormen een religieuze congregatie - een diocesane congregatie van het bisdom Haarlem-Amsterdam, daarom ben ik hier uitgenodigd om iets te zeggen - maar zij zijn bepaald niet doorsnee. De congregatie ademt een Ignatiaanse geest en trekken van een Jezuïet vindt U terug bij de Vrouwen van Bethanië: ze zijn - dit komt echt voor mijn rekening, hoor, dus dan weet U wie U aan moet spreken - individueel-eigenzinnig met een goede opleiding, onderzoekend, gericht op theologie, verdieping en wetenschap meer dan in veel andere religieuze congregaties gebruikelijk is. De vorm van een religieuze congregatie is voor de Vrouwen van Bethanië nooit zo vanzelfsprekend geweest. Ik denk dat Vrouwen van Bethanië voor veel mensen, zeker ook voor vrouwen binnen of in relatie tot de katholieke kerk, een inspiratie zijn geweest en ik hoop dat zij dat zo lang mogelijk zullen blijven.
Ik zeg dit vandaag om aan te geven hoezeer de donatie van de Vrouwen van Bethanië aan het Universiteitsfonds met een bestemming die aandacht vraagt voor vrouwen en theologie en voor het godsdienstonderwijs, bij deze religieuze congregatie past.
Vaticanum II
Deze doelstelling is ook belangrijk. Er is na het tweede Vaticaans concilie een voortgaande theologische en canoniek rechtelijke reflectie ontstaan op de rol en de taak van vrouwen binnen de kerk. Aan de ene kant had dit concilie duidelijk gemaakt dat er tussen de leden - mannen en vrouwen - van het volk van God een ware gelijkheid bestaat op grond van doopsel en vormsel, een gelijkheid die ook in het kerkelijk wetboek is erkend. Aan de andere kant leek dit Concilie allerlei taken - met name op het terrein van het bestuur van de kerk - nauwer te binden aan het gewijde ambt door de koppeling van het ontvangen sacrament en de te vervullen taken binnen de kerk te beklemtonen.
Vrouw en gewijd ambt
Die binding riep te meer de vraag op naar de toelating van vrouwen tot het gewijde ambt, waarop de heilige paus Johannes Paulus II het antwoord heeft gegeven dat in de Apostolische Brief Ordinatio sacerdotalis (1994) is verwoord, nadat hij eerder al in de Apostolische Brief Mulieris dignitatem (1988) over de zending en de waardigheid van de vrouw had geschreven. Het lijkt erop dat de binding van het priesterschap aan de man te maken heeft met de bruidegom - bruid verhouding die in de Eucharistie tegenwoordig wordt gesteld, maar hier is zeker meer theologische reflectie nodig.
Vrouwen in bestuur van de Kerk
Dezelfde paus Johannes Paulus II heeft tevens een begin gemaakt met het aanbrengen van een onderscheid tussen wat wel en wat niet aan de priesterwijding verbonden is, met name op het terrein van het bestuurlijke: de herderlijke of koninklijke taak. Is iedere vorm van bestuur gebonden aan het herder-schap van de priester? Waren de Middeleeuwse abdissen bijvoorbeeld, die met staf en mijter kerkelijk bestuurders waren van grote exempte gebieden, alleen een “Fehlentwicklung”, zoals sommige (vooral) canonisten na het Concilie meenden te moeten concluderen? Het laatste woord is hierover niet gezegd en ik zou de theologische studie op grond van geloofsgoed en traditie hierover van harte willen aanbevelen.
Stappen die zijn gezet
Paus Johannes Paulus II maakte een begin door leken - mannen en vrouwen - als rechter toe te laten in de kerkelijke rechtbanken en vrouwen te benoemen in posities aan de Romeinse Curie, paus Franciscus heeft die mogelijkheden uitgebreid en vrouwen ook allerlei leidinggevende posities gegeven in de Romeinse Curie, in Academies en Commissies. Een belangrijke stap is - lijkt me - ook geweest dat de rechtbank van Vaticaanstad ook het handelen van kardinalen kan beoordelen en dat die rechtbank uit leken bestaat en de rechters dus mannen en vrouwen kunnen zijn. Ik zou tenslotte denken dat de nadruk van de paus op synodaliteit en dus op communio, participatio en missio van alle leden van het volk van God een belangrijk element is: de uitkomst van elke ontwikkeling zal ons meer gemeenschap moeten maken, zal de deelname en betrokkenheid van allen moeten bevorderen evenals het besef dat we allen dragers zijn van de zending van de Kerk, natuurlijk in respect voor ieders rol en plaats en in eenheid met de paus en de universele kerk.
Theologisch gevormd
In die geest, juich ik de aandacht voor vrouwen, religie en theologie die bij deze donatie is aangegeven, van harte toe.
Want de zojuist geschetste ontwikkeling betekent dat het van belang is dat er theologisch goed gevormde vrouwen zullen zijn, toegewijd aan Christus en de Kerk, die een bijdrage kunnen geven aan de theologische reflectie en mee kunnen doen in posities binnen de Kerk en het kerkelijk leven die zo’n vorming vragen. Vandaar dat ik bij de donatie van de Vrouwen van Bethanië, waarvoor ik graag machtiging heb verleend, mijn wens wil uitspreken dat die veel vruchten zal dragen in het leven van de Kerk.
.jpg "(vrouwenbeth2 (2))")
.jpg "(vrouwenbeth3 (2))")
.jpg "(vrouwenbeth7 (2))")
.jpg "(vrouwenbeth8 (2))")
