Kuyper en Wilhelmina

Grandioos spel van Helmert Woudenberg

Donder­dag­avond 5 februari vond in De Toneelschuur in Haar­lem de première plaats van “Kuyper en Wilhelmina”, ge­schre­ven door Ton Vorsten­bosch met in de hoofdrol Helmert Wouden­berg die de grote ge­re­for­meer­de, Antire­volutionaire voorman en stichter van de Vrije Uni­ver­si­teit Abraham Kuyper op grandioze en herken­ba­re wijze wist neer te zetten.

Een paar jaar gele­den kwam ik in Zwitserland bij toeval bij het graf van Kuyper's vrouw en ik heb de grote bio­­gra­fie van Abraham Kuyper gelezen die Jeroen Koch ge­schre­ven heeft, auteur ook van de bio­­gra­fie van koning Willem I. Die bio­­gra­fie van Kuyper gelezen te hebben was een goede ach­ter­grond voor de voor­stel­ling, die op een na­tuur­lijke en vloeiende wijze bijna alle aspecten van het leven van Kuyper weet te evoceren.

Ik vond het bij­zon­der knap gedaan, maar voor iemand die nog nooit iets over Kuyper gelezen heeft, kan het mis­schien las­tig zijn om alles in het per­spec­tief te plaatsen: de jonge jaren van Kuyper als stu­dent in Leiden, zijn beke­ring via Pietje Baltus door een geloofs­er­va­ring, zijn poli­tieke hoogte­punt in het premier­schap, de rede in Am­ster­dam, de spoorwegsta­kingen en de voor hem fatale verkie­zingen van 1905, zijn gevoel te zijn gepasseerd en weg­ge­daan, het lintjesschandaal en de betrek­king tot Mathilde Westmeijer, alles komt tenminste zij­de­lings aan de orde in deze voor­stel­ling. Het grotere kader waarin dit alles wordt geplaatst is Kuyper's moeizame relatie met koningin Wilhelmina die eigen­lijk op hem neerkeek en moge­lijk mede verhin­derde dat hij opnieuw ministeriële verant­woor­de­lijk­heid kreeg. Het laatste deel van de voor­stel­ling over de relatie met Mathilde Westmeijer komt daar als een soort 'toetje' bij. Maar je zou ook kunnen zeggen dat de voor­stel­ling het drama weergeeft van een man die in het eerste bedrijf als premier op het hoogte­punt van zijn carrière is en uit­ein­delijk valt, zijn neergang beleeft door het dedain wat hij voor de 'zwakkeren', voor vrouwen heeft: als premier vindt hij het een bezwaar dat een vrouw op de troon zit en handelt daar­naar..., in het tweede bedrijf heeft hij zijn positie verloren en moet hij buigen voor een baby-kroonprinsesje in de kin­der­wa­gen, in het derde bedrijf is het een vrouw die hij mis­bruikt heeft en die nu over hem heerst.... Een tra­gische ondergang....

Zelf vond ik het bij­zon­der pret­tig al iets meer over Kuyper te hebben gelezen. Maar zelfs iemand die weinig over Kuyper weet, zal genieten van het prach­tige spel van Helmert Wouden­berg die Kuyper - ijdel, geëxal­teerd, zelfin­ge­no­men en zich­zelf over­schattend en dan weer klein, zwak -, op een zeer fraaie en geloof­waar­dige manier weet neer te zetten. Ook de beide vertolksters van res­pec­tie­ve­lijk Koningin Wilhelmina en Mathilde Westmeijer: Merel Baldé en Sarah Marie Eweg speel­den bepaald niet onver­dienstelijik.

De voor­stel­ling die op 5 februari in première is gegaan, is dus de moeite waard om te gaan bekijken. Tot half mei is zij op tal van plaatsen te zien.