Over Amoris Laetitia, over huwelijk en gezin

Familiedag in Heiloo

Op zon­dag 4 maart was er weer een familie­dag in Heiloo. Heel wat ge­zin­nen met hun kin­de­ren waren bij O.L. Vrouw ter Nood voor be­zin­ning, onderling contact en een heilige Mis.Op deze zon­dag heb ik een inlei­ding gehou­den over het eerste deel van Amoris Laetitia, het do­cu­ment van paus Fran­cis­cus over huwe­lijk en gezin.

Deze dagen wor­den begeleid door de zusters van het mens­ge­wor­den Woord (blauwe zusters) en de pries­ters van het hei­lig­dom.

De Apos­to­lische Exhor­ta­tie ‘Amoris Laetitia’ is door paus Fran­cis­cus gegeven naar aan­lei­ding van een consistorie van kar­di­na­len en twee bis­schop­pen­synodes over dit thema. Hier­on­der niet de gehele lezing op de familie­dag maar het gedeelte dat meer direct het eerste gedeelte van deze Exhor­ta­tie bespreekt.

Amoris Laetitia

Paus Fran­cis­cus wil met deze Apos­to­lische Exhor­ta­tie oog hebben voor de ge­zin­nen waarin het ge­zins­le­ven niet op volmaakte wijze wordt verwezen­lijkt of dat niet in vrede en vreugde verloopt (n. 5). Het gaat in dit do­cu­ment over “barm­har­tig­heid en pas­to­rale onder­schei­ding” in situaties die niet ten volle be­ant­woor­den aan hetgeen de Heer ons voorhoudt (n.6) Het VIIIe Hoofd­stuk heet daarom: “De broos­heid be­ge­lei­den, on­der­schei­den en integreren”. De paus vindt daarom dat de her­ders van de Kerk niet tevre­den moeten zijn als ze morele wetten toepassen en weten aan te geven wie in een irreguliere situatie leeft, want die morele wetten zijn geen stenen om naar iemand te gooien, maar dat zij ook de kleine stapjes zien die iemand zet en de situatie waarin iemand ver­keert en vooral tijd nemen om mensen te be­ge­lei­den. Wat mis­schien objec­tief een kleine stap lijkt en waar­van iemand kan zeggen dat het nog lang niet volmaakt is, is mis­schien in Gods ogen een heel mooie en goede stap, die wellicht in een heel moei­lijke situatie tot stand is geko­men (n. 308). Vandaar ook de oproep van de paus aan mensen die in een ker­ke­lijk niet geor­dende levens­si­tua­tie verkeren om erover te spreken met een biecht­va­der of gees­te­lijk bege­lei­der om te zien hoe zij kunnen wor­den geïntegreerd in het ker­ke­lijk leven. Het gaat dan niet een oor­deel ‘goed’ of ‘fout’ maar om het bie­den van steun om stappen te kunnen zetten naar Christus toe. Veel is er te doen geweest in de media over de vraag of mensen wel of niet aan de communie kunnen deel­ne­men. Daar heb ik al eer­der op www.arsacal.nl een uitleg en toelich­ting op gegeven.

Huwe­lijk en gezin staan onder druk

De maat­schap­pij is veran­derd en onder­steunt het gezin min­der dan in het verle­den (n. 32). Er is een sterk indi­vi­dua­lis­me gegroeid dat familie­ban­den aantast en uit­ein­delijk ieder gezinslid als een eiland beschouwt en ieders per­soon­lijke verlangens als absoluut (n. 33). Ieder individu dat streeft naar bezit en genot staat zozeer centraal dat het onverdraag­zaam­heid en agressivi­teit te weeg brengt (n. 33). Vrij­heid wordt heel be­lang­rijk gevon­den, dat je kunt doen wat je wil, maar als die vrij­heid niet verbon­den is met per­soon­lijke discipline, lukt het iemand niet om zich­zelf edel­moe­dig te geven. Het wordt daarom en door het gehaaste levensritme, de stress en de manier waarop werk en maat­schap­pij geor­ga­ni­seerd zijn, voor mensen moei­lijker om een blijvende keuze te maken (vgl. N. 33). De “cultuur van het voorlopige” noemt de paus dit (n. 39). In veel lan­den zijn er daarom min­der hu­we­lij­ken. Relaties wor­den dan wispelturi­ger.

Wegwerp-relaties

Wat zoeken mensen in een relatie? Veel mensen zijn bang voor een­zaam­heid, verlangen naar bescher­ming en trouw, maar tege­lijker­tijd willen mensen niet te zeer in beslag geno­men wor­den door een relatie, omdat dan hun eigen aspiraties en verlangens op de tweede plaats komen (n. 34). Ze willen autonomie!

Het gaat met relaties als met het milieu: “alles kan wor­den weggegooid, ieder gebruikt en werpt weg, verspilt en breekt, ex­ploi­teert en buit uit, zolang als het nut­tig is” (n. 39). Dat wordt bevor­derd door de verbrei­ding van pornografie en ver­keerd gebruik van in­ter­net (n. 41).

Daar komt bij dat er vaak weinig geduld is om relatie-problemen te over­win­nen. Zo komen uit misluk­kingen weer nieuwe relaties voort met complexe gezins­si­tua­ties en negatieve gevolgen voor de kin­de­ren (n. 41). Dit is een probleem van onze samen­le­ving dat zich­zelf ver­sterkt: door het missen van een goede gezins- ach­ter­grond wordt het moei­lijker om zelf zo’n goede gezins­sfeer te bie­den. Je moet iets gaan doen waar je zelf geen erva­ring mee hebt, terwijl je geschaad bent in je men­se­lijk evenwicht. (al zijn er zeker ook mensen die hun kin­de­ren niet de slechte erva­ring laten opdoen die zij­zelf hebben onder­gaan).

Maak­ba­re relaties

De paus noemt in dit ver­band ook de gen­der-ideo­lo­gie (n. 56), waarin de men­se­lijke iden­ti­teit af­han­ke­lijk wordt van een indi­vi­dua­lis­tische keuze, die je ook weer kunt ver­an­de­ren, terwijl de voort­plan­ting los wordt gemaakt van de eenwor­ding van man en vrouw (n. 56). Hoe we geschapen zijn, is een gave, die we moeten aanvaare­den en res­pec­teren (n. 56), zegt de paus.

Men­se­lijk leven en voort­plan­ting te weinig ge­waar­deerd

Een andere ele­ment is de negatieve hou­ding tegen­over voort­plan­ting door bevol­kings­po­li­tiek, bio­tech­no­lo­gie, angst voor overbe­vol­king, eco­no­mische problemen en bij­voor­beeld door het verlangen naar vrij­heid. Veel mensen willen geen kin­de­ren of zijn bang voor te veel kin­de­ren. Een flink aantal lan­den heeft een heel laag geboorte­cij­fer. Mensen hebben moeite om nieuw leven te verwel­ko­men en ook om de aanwe­zig­heid van oude mensen te dragen (n. 43).In n. 48 staat de paus stil bij de situatie van ouderen in de samen­le­ving en zegt daar onder meer: “Eutha­na­sie en hulp bij zelfdo­ding zijn erns­tige bedrei­gingen voor de ge­zin­nen in heel de wereld” (n. 48 zie ver­der einde van dit nr.). Maar edel­moe­dig­heid maakt het gezin en de samen­le­ving juist mooier. Een samen­le­ving en een ge­zins­le­ven waarin ‘geven’ centraal staat is veel en veel mooier dan een indi­vi­dua­lis­tische samen­le­ving.

De paus besteedt ook bij­zon­dere aan­dacht aan uitbui­ting en mis­bruik van kin­de­ren (n. 45) en de vluch­te­lingen­pro­ble­ma­tiek (n. 46) en ge­zin­nen met ge­han­di­capte kin­de­ren (n. 47).

Het belang van com­mu­ni­ca­tie

De ouders komen vaak ‘s avonds moe thuis van hun werk en hebben geen zin meer om te praten; in veel ge­zin­nen wordt niet samen gegeten en ie­der­een zit voor zijn of haar eigen scherm­pje. Dat maakt opvoe­ding en geloofs­over­dracht las­tig (n. 50). Com­mu­ni­ca­tie is heel erg be­lang­rijk. Blijf praten! Daarbij is het be­lang­rijk dat ook de vader een actieve rol speelt in het ge­zins­le­ven (n. 55).

Ge­zin­nen en versla­ving

En dan zijn er veel ge­zin­nen waar versla­vingen van de ouders een nare rol spelen: drugsversla­ving of alcohol, gokken, hui­se­lijk geweld. Ook geweld tegen vrouwen veroor­deelt de paus en hun onge­lijke be­han­de­ling (n. 54).

De stress en het ritme van de maat­schap­pij spelen een rol in die weinig po­si­tie­ve hou­ding en ook de poli­tiek heeft vaak te weinig po­si­tie­ve aan­dacht voor het gezin (n. 44).

De samen­le­ving onder­steunt het gezin niet

Er wordt veel te weinig gedaan om de echtparen te onder­steunen, hen te helpen om risico’s te over­win­nen, hen te be­ge­lei­den en de stabili­teit van hun relatie te bevor­de­ren (n. 52). Het is jammer dat veel samen­le­vingen dat niet als hun taak zien met alle negatieve gevolgen voor die samen­le­ving zelf. In feite komt het huwe­lijk van man en vrouw en het gezin dat daaruit voort­komt naar voren als één van de opties en dan ook nog eens als een heel ouderwetse optie!

De po­si­tie­ve waarde van het huwe­lijk laten zien en be­ge­lei­ding geven

Het is be­lang­rijk dat wij proberen de argu­menten en motieven naar voren te brengen om voor een huwe­lijk te kiezen, maar er is meer nodig (vgl. n. 35). Daarbij mogen we ook wel de hand in eigen boezem steken: er is vanuit de Kerk te veel abstracte theo­lo­gische taal en te mooi en te ideaal ge­spro­ken over het huwe­lijk en soms is te veel nadruk gelegd op de plicht tot voort­plan­ting (n. 36). Dan lopen we het gevaar het huwe­lijk niet aan­trek­ke­lijker te maken, mensen niet te helpen op de genade te ver­trouwen en mensen die niet alles hebben kunnen waar maken niet te helpen om een weg te gaan waarop ze kunnen groeien (n. 37).

We moeten proberen mensen posi­tief te be­ge­lei­den: groei in liefde, over­win­nen van con­flic­ten, de opvoe­ding van de kin­de­ren dat zijn be­lang­rijke doelen (vgl. n. 38). We moeten zeker dui­de­lijk het veeleisend ideaal voor­hou­den en tege­lijk mensen nabij zijn, zoals Jezus de Samari­taanse en de overspelige vrouw nabij was. We moeten het evan­ge­lie niet voor­hou­den als stenen die naar anderen wor­den geworpen, maar als een licht en de genezende kracht van de genade brengen (n. 49).