Arsacal
button
button
button
button


Geen barmhartigheid zonder recht en rechtvaardigheid (7e zondag C)

En reflectie op de misbruiktop

Overweging Preek - gepubliceerd: zondag, 24 februari 2019 - 1342 woorden

Zondag 24 februari was ik voor de Mis in de ka­the­draal. De eerste lezing (1 Sam. 26) en het evan­ge­lie (Lc. 6, 27-38) gingen over barm­har­tig­heid, niet oor­de­len en ver­ge­vings­ge­zind­heid. Tegen de ach­ter­grond van de mis­bruiktop in Rome klonken die woor­den mis­schien wel wat te ge­mak­ke­lijk... Een homilie en een re­flec­tie.

Wat de be­han­de­ling van het mis­bruik betreft - ik heb het eer­der gezegd en herhaal het -: be­lang­rijk is aan­dacht en zorg voor de slacht­of­fers en hel­dere protocollen en pro­ce­dures. Eigen­lijkis er al veel. Een Vademecum waar­van sprake was in de mis­bruik-top, is er al sinds 2010 (zie: www.vatican.va/resources/resources_guide-CDF-pro­ce­dures_en.html), richt­lij­nen voor het opzetten van nationale pro­ce­dures sinds 2011 (www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/do­cu­ments/rc_con_cfaith_doc_20110503_abuso-minori_en.html) en het Motu proprio Sacra­mentorum Sanctitatis Tutela over de be­han­de­ling van erns­tige delicten is van 2001 en herzien in 2010 (www.vatican.va/resources/resources_lettera-modifiche_it.html). Binnen de Con­gre­ga­tie voor de ge­loofs­leer is een recht­bank opgezet die onder meer klachten tegen bis­schop­pen beoor­deelt. Een be­lang­rijke stap zal nu zijn deze pro­ce­dures te ver­ster­ken, tot één systeem te maken en de wijze van beoor­de­ling meer publiek te maken.

Sfeer van ver­dachtma­king

Niet gelukkig word ik ervan als een algemene sfeer van ver­dachtma­king tegen mensen of bepaalde cate­go­riëen van mensen wordt opge­roe­pen. Zo was er in de tijd voor de Synode veel druk van links en rechts om de homo­sek­su­elen of het omgaan van de kerk met homo­sek­sua­li­teit als oor­zaak aan te wijzen. Paus Fran­cis­cus heeft - mijns inziens terecht - gewei­gerd om in deze valkuil te stappen. Het gaat er niet om soorten van mensen te blameren en ‘weg te zetten’, maar om een goede en dui­de­lijke aanpak, waarbij zeker ook de inschat­ting van risicofactoren en adequate preventie een rol spelen. Maar het zijn niet de homo’s of de mensen in de curie die fout zijn of opvat­tingen van de kerk, het zijn concrete criminelen: hun daden moeten bestraft wor­den en herhaling moet wor­den voor­ko­men. Een algemene sfeer van ver­dachtma­king en anonieme beschul­digingen maken het voor alle pries­ters en reli­gi­euzen moei­lijk, terwijl daardoor het kwaad niet wordt aangepakt.

De mis­bruiktop

Ik was blij met het nieuws dat uit de ‘mis­bruiktop’ - het overleg van paus Fran­cis­cus met de voor­zit­ters van alle bis­schop­pen­con­fe­ren­ties - kwam. Wat ik vooral posi­tief vind is de dui­de­lijke erken­ning dat mis­bruik binnen de kerk (en daar­bui­ten) in alle culturen en maat­schap­pijen voor­komt (vgl. slottoe­spraak paus Fran­cis­cus), de aan­dacht die er geweest is voor de slacht­of­fers en hun (verschrikke­lijke) verhalen en dat de bespre­kingen niet in vage schuldbetui­gingen zijn blijven hangen maar op concrete maat­regelen waren gericht: een dui­de­lijk en ge­mak­ke­lijk bena­der­baar ‘loket’ waar ieder terecht kan die een klacht wil uiten, concrete pro­ce­dures en protocollen voor de be­han­de­ling van mis­bruik. Erken­ning van schuld, boetedoe­ning en concrete maat­regelen en pro­ce­dures is wat paus Fran­cis­cus in zijn slottoe­spraak als weg heeft gewezen, waarbij hij heeft gezegd dat er voor de hele kerk uniforme pro­ce­dures moeten komen, met name ver­wij­zend naar richt­lij­nen van ‘Inspire’, samen­ge­steld met de Wereld ge­zond­heids organi­sa­tie. Dit betekent ook dat er binnen het gebied van elke bis­schop­pen­con­fe­ren­tie normen - en niet alleen richt­lij­nen - moeten komen voor de be­han­de­ling van mis­bruik-klachten, die afgestemd wor­den op die van de uni­ver­se­le kerk. Zo moet er een meer samen­han­gende, uni­ver­se­le be­han­de­ling van het mis­bruik ontstaan. Ik hoop dat dit spoe­dig tot ver­ster­king van de bestaande pro­ce­dures zal lei­den en tot open­heid over de ju­ris­pru­den­tie of wijze van beoor­de­ling die hierbij lei­dend is.

Gerecht­vaar­digde woede

De paus heeft aan­dacht geves­tigd op de verwoestende wer­king van zo wijd verspreide pornografie, die een achillespees van mensen raakt. Maar hij is niet terecht geko­men in een soort ‘ze doen het overal’. “In de gerecht­vaar­digde woede van mensen ziet de kerk de woede van God zelf weer­spie­geld, die wordt over­ge­le­verd en mis­handeld door deze eer­loze gewij­den.” De paus heeft in zijn slottoe­spraak een achttal terreinen genoemd waarop de actie van de kerk zich zal moeten gaan richten.

Slottoe­spraak van de paus

De tekst van de toe­spraak van de paus is be­schik­baar op de web­si­te van de H. Stoel. Op het moment dat ik dit schrijf was de ori­gi­nele Ita­li­aanse versie be­schik­baar, de andere talen zullen snel volgen:

Hoewel het volgende artikel van Riccardo Cascioli vrij kri­tisch is over de mis­bruiktop, ben ik het er fun­da­men­teel wel mee eens:

 

Homilie


“Wees barm­har­tig zoals uw Vader barm­har­tig is,
Oordeelt niet... veroor­deelt niet...
Bemint uw vijan­den...”.

Barm­har­tig?

Na een week vol berichten in de media
over de mis­bruik-top in Rome
- de ver­ga­de­ring van voor­zit­ters
van bis­schop­pen­con­fe­ren­ties met paus Fran­cis­cus
over het tegen­gaan van seksueel mis­bruik -
zou ik me kunnen voor­stel­len
dat U deze woor­den van Jezus
hoofdschud­dend leest:
is dit juist niet de kern van het probleem:
dat men niet ge­oor­deeld en ver­oor­deeld heeft,
dat men weggekeken heeft
en zo­ge­naamd ‘barm­har­tig’ is geweest voor daders,
voor ple­gers van mis­bruik?
Zijn die woor­den van Jezus niet heel onver­stan­dig?

Gekwetst

En we zijn allemaal weleens gekwetst,
som­mi­gen van ons op zeer erns­tige wijze,
zodanig dat het hele ver­dere leven
in feite daardoor is beïn­vloed.
Is dan de oplos­sing: ver­ge­ven en vergeten?

Als bis­schop en pries­ter
- zeker toen ik nog in een pa­ro­chie werk­zaam was -
mocht ik nogal eens
een inkijkje krijgen in iemands ziel en leven.
Ik heb als jonge pries­ter en pastoor
ver­steld gestaan
van de pijn van zoveel mensen,
dat er zoveel leed en verdriet
in de levens van mensen was,
vaak aan­ge­daan door andere mensen.
Lang niet ie­der­een heeft een fijn gezin gekend
of een goede en gelukkige relatie.

Moet je maar stil zijn?

En als je dan veel ellende van andere mensen
hebt ondervon­den,
moet je dan maar stil zijn
en je andere wang toekeren,
beminnen en ver­ge­ven,
alles laten gebeuren,
zon­der te oor­de­len?
Is dat het wat Jezus zegt?

Nee, dat is het zeker niet,
althans niet zó.

Barm­har­tig­heid en recht­vaar­dig­heid

In God zijn twee eigen­schappen
heel be­lang­rijk:
recht­vaar­dig­heid en barm­har­tig­heid.
Bij God is er geen barm­har­tig­heid
zon­der recht­vaar­dig­heid
en er is geen recht­vaar­dig­heid
zon­der barm­har­tig­heid.
Beide moeten er zijn,
dat wil zeggen:
we kunnen niet laten voort­be­staan
en met de man­tel der liefde bedekken,
dat iemand kwaad doet en bescha­digt,
vooral niet als dat een zwakker persoon betreft.

In actie komen

Ie­der­een die kennis heeft
van een onrecht­vaar­dige situatie
en daar niets aan doet
terwijl hij of zij dat wél zou kunnen,
maakt zich medeschul­dig
aan het onrecht dat gebeurt.
Moet iemand rond blijven lopen
met een verschrikke­lijk geheim?

Het is niet goed weg te kijken
als we onrecht zien gebeuren,
al is het soms moei­lijk in actie te komen,
zeker als het onrecht veroor­zaakt wordt
door iemand
met wie we heel verbon­den zijn.

De barm­har­tig­heid
moet aller­eerst uit­gaan
naar de zwakkere,
niet naar degene die het onrecht pleegt.

Eerst beke­ring en zuive­ring...

De barm­har­tig­heid van God betekent
dat ieder die spijt heeft, die ver­ge­ving vraagt,
van Hem de kans krijgt
het eeuwig leven binnen te gaan,
na bekeerd en gezuiverd te zijn
van ver­keerde intenties en be­doe­lin­gen.
We kunnen de barm­har­tig­heid van God ervaren
als we ons bewust zijn
van onrecht dat we hebben gedaan.

Dus we moeten ge­woon­lijk spréken, iets doen
als we zien dat iemand onrecht pleegt,
omdat we anders geen recht doen
aan degene die het onrecht ondergaat.
Het is beter om te han­de­len.

Dus eerst de recht­vaar­dig­heid,
dan de barm­har­tig­heid.

Vergel­ding?

Maar wie alleen op vergel­ding en wraak uit is
beant­woordt kwaad met kwaad.
Daar wordt de wereld zel­den beter van,
integen­deel: wie kwaad met kwaad beant­woordt,
zet een geweldsspiraal in wer­king...

Inner­lijke gene­zing

De weg naar inner­lijke gene­zing
wordt ge­mak­ke­lijker
als er recht is geschied, recht­vaar­dig­heid zegeviert.
Maar die inner­lijke gene­zing kan er pas zijn
bij degene die zo zeer gele­den heeft,
als hij of zij zich in zekere zin kan verzoenen
met wat er is gebeurd,
niet omdat het goed te praten valt,
maar omdat een mens
niet mens­waar­dig kan blijven leven
met bitter­heid en wrok.

Laten we bid­den om recht, om recht­vaar­dig­heid
én om gene­zing voor de zielen.


Fotoserie

Klik op een foto voor een uitvergroting.
Terug