Arsacal
button
button
button
button


Vrouwen en theologie

Vrouwen van Bethanië stichten fonds voor theologie

Artikel Vaticanumii - gepubliceerd: woensdag, 20 oktober 2021 - 1272 woorden

Aan de Nieuwe­gracht in Utrecht vond op 20 ok­to­ber aan het eind van de mid­dag een feees­te­lij­ke bij­een­komst plaats: De Vrouwen van Bethanië teken­den een over­een­komst met de Stich­ting Uni­ver­si­teits­fonds om ten behoeve van de Theo­lo­gische facul­teit de in­stel­ling van een bij­zon­dere leer­stoel moge­lijk te maken en een aantal verwante doelen te rea­li­se­ren, met bij­zon­dere aan­dacht voor vrouwen in theo­lo­gie

Over­een­komst

De Theo­lo­gische facul­teit (Tilburg School of Theology) van de Uni­ver­si­teit van Tilburg, heeft haar hoofdvesti­ging in Utrecht. Namens de Vrouwen van Bethanië werd daar de over­een­komst getekend door de com­mis­sa­ris (admini­strator) van de Con­gre­ga­tie, pater Tjeerd Jansen s.J., gesecon­deerd door de aanwe­zige Vrouwen van Bethanië . Vervangend decaan Henk Witte leidde de bij­een­komst.

Be­trok­ken­heid Bisdom Haar­lem-Am­ster­dam

Ik was erbij aanwe­zig omdat de Vrouwen van Bethanië een reli­gi­euze con­gre­ga­tie van dio­ce­saan recht is van het bisdom Haar­lem-Am­ster­dam. De Con­gre­ga­tie is in de fase van vol­tooi­ing geko­men en dat betekent dat die wordt bestuurd door een door mij aan­ge­stelde com­mis­sa­ris of admini­strator. De bij­een­komst bestond ver­der uit enkele toe­spra­ken en een fees­te­lijk ver­zorgde receptie.

Bij deze gelegen­heid heb ik een toe­spraakje gehou­den, dat U hier­on­der vindt.

 

Vrouwen in de Kerk, vrouwen en theo­lo­gie

Geachte aanwe­zigen, in het bij­zon­der de ver­te­gen­woor­digers van de Vrouwen van Bethanië,

Doel van de donatie

Het project van de Vrouwen van Bethanië zal zich concentreren op vrouwen in de theo­lo­gie en catechese. Daarbij heeft de donatie een spe­ci­fie­ke doelbeste­ding: het instellen en finan­cieren van een bij­zon­dere leer­stoel ‘Morele vor­ming’, een ‘Senior Research Fellowship’, een pro­mo­ven­dus/ pro­mo­venda op het brede gebied van catechese, gods­dienst­on­der­wijs, katho­liek onder­wijs, nieuwe evangeli­sa­tie, nieuwe apologe­tiek, een fellowship ‘katho­liek sociaal denken en/of katho­lie­ke theo­lo­gie’ voor voort­ge­zette studie van stu­den­ten, en een trai­nings­pro­gramma voor jonge theo­lo­gie­do­centen. Dit alles is een mooie onder­steu­ning voor de doel­stel­lingen van de theo­lo­gische facul­teit.

Vrouwen van Bethanië

De vrouwen van Bethanië hebben altijd een bij­zon­dere plaats gehad binnen onze katho­lie­ke kerk, zoals sinds kort in het stan­daard­werk van Gabrielle Dorren, “Met de moed der hoop” is na te lezen. Dit werk dat op 13 au­gus­tus j.l. werd ge­pre­sen­teerd, geeft niet alleen een over­zicht over de ge­schie­de­nis en de spiri­tua­li­teit van de Vrouwen van Bethanië, het bevat tevens ge­tui­ge­nissen van de nog levende leden en oud-leden. Die geven een indruk van de grote veel­kleu­rig­heid van het apos­to­laat van Bethanië, al zijn som­mi­ge vormen van apos­to­lische inzet na­tuur­lijk bij­zon­der bekend gewor­den, zoals de per­soon­lijke be­ge­lei­ding van mensen op hun weg naar God en de katho­lie­ke Kerk en Foyer Unitas die tij­dens het tweede Vati­caans concilie zo’n in het oog springende rol heeft vervuld door de talrijke bij­een­komsten van de Periti van het concilie met waarnemers en concilie­va­ders.

Igna­ti­aanse geest

De Vrouwen van Bethanië vormen een reli­gi­euze con­gre­ga­tie - een dio­ce­sane con­gre­ga­tie van het bisdom Haar­lem-Am­ster­dam, daarom ben ik hier uit­ge­no­digd om iets te zeggen - maar zij zijn bepaald niet doorsnee. De con­gre­ga­tie ademt een Igna­ti­aanse geest en trekken van een Jezuïet vindt U terug bij de Vrouwen van Bethanië: ze zijn - dit komt echt voor mijn reke­ning, hoor, dus dan weet U wie U aan moet spreken - in­di­vi­dueel-eigen­zin­nig met een goede oplei­ding, onder­zoekend, gericht op theo­lo­gie, ver­die­ping en weten­schap meer dan in veel andere reli­gi­euze con­gre­ga­ties gebruike­lijk is. De vorm van een reli­gi­euze con­gre­ga­tie is voor de Vrouwen van Bethanië nooit zo van­zelf­spre­kend geweest. Ik denk dat Vrouwen van Bethanië voor veel mensen, zeker ook voor vrouwen binnen of in relatie tot de katho­lie­ke kerk, een in­spi­ra­tie zijn geweest en ik hoop dat zij dat zo lang moge­lijk zullen blijven.

Ik zeg dit vandaag om aan te geven hoe­zeer de donatie van de Vrouwen van Bethanië aan het Uni­ver­si­teits­fonds met een bestem­ming die aan­dacht vraagt voor vrouwen en theo­lo­gie en voor het gods­dienst­on­der­wijs, bij deze reli­gi­euze con­gre­ga­tie past.

Vaticanum II

Deze doel­stel­ling is ook be­lang­rijk. Er is na het tweede Vati­caans concilie een voort­gaande theo­lo­gische en canoniek rechte­lijke re­flec­tie ontstaan op de rol en de taak van vrouwen binnen de kerk. Aan de ene kant had dit concilie dui­de­lijk gemaakt dat er tussen de leden - mannen en vrouwen - van het volk van God een ware gelijk­heid bestaat op grond van doopsel en vormsel, een gelijk­heid die ook in het ker­ke­lijk wet­boek is erkend. Aan de andere kant leek dit Concilie allerlei taken - met name op het terrein van het bestuur van de kerk - nauwer te bin­den aan het gewijde ambt door de koppeling van het ont­van­gen sacra­ment en de te vervullen taken binnen de kerk te be­klem­tonen.

Vrouw en gewijd ambt

Die bin­ding riep te meer de vraag op naar de toela­ting van vrouwen tot het gewijde ambt, waarop de heilige paus Johannes Paulus II het ant­woord heeft gegeven dat in de Apos­to­lische Brief Ordinatio sacerdotalis (1994) is ver­woord, nadat hij eer­der al in de Apos­to­lische Brief Mulie­ris dignitatem (1988) over de zen­ding en de waar­dig­heid van de vrouw had ge­schre­ven. Het lijkt erop dat de bin­ding van het pries­ter­schap aan de man te maken heeft met de bruidegom - bruid ver­hou­ding die in de Eucha­ris­tie te­gen­woor­dig wordt gesteld, maar hier is zeker meer theo­lo­gische re­flec­tie nodig.

Vrouwen in bestuur van de Kerk

Dezelfde paus Johannes Paulus II heeft tevens een begin gemaakt met het aan­bren­gen van een on­der­scheid tussen wat wel en wat niet aan de pries­ter­wij­ding verbon­den is, met name op het terrein van het bestuur­lijke: de her­der­lijke of ko­nin­klij­ke taak. Is iedere vorm van bestuur gebon­den aan het her­der-schap van de pries­ter? Waren de Mid­del­eeuwse abdissen bij­voor­beeld, die met staf en mijter ker­ke­lijk be­stuur­ders waren van grote exempte gebie­den, alleen een “Fehlentwicklung”, zoals som­mi­ge (vooral) canonisten na het Concilie meen­den te moeten con­clu­deren? Het laatste woord is hierover niet gezegd en ik zou de theo­lo­gische studie op grond van ge­loofs­goed en traditie hierover van harte willen aanbevelen.

Stappen die zijn gezet

Paus Johannes Paulus II maakte een begin door leken - mannen en vrouwen - als rechter toe te laten in de ker­ke­lijke recht­banken en vrouwen te benoemen in posities aan de Romeinse Curie, paus Fran­cis­cus heeft die moge­lijk­he­den uit­ge­breid en vrouwen ook allerlei lei­ding­ge­vende posities gegeven in de Romeinse Curie, in Academies en Com­mis­sies. Een be­lang­rijke stap is - lijkt me - ook geweest dat de recht­bank van Vati­caan­stad ook het han­de­len van kar­di­na­len kan beoor­de­len en dat die recht­bank uit leken bestaat en de rechters dus mannen en vrouwen kunnen zijn. Ik zou tenslotte denken dat de nadruk van de paus op synodali­teit en dus op communio, participatio en missio van alle leden van het volk van God een be­lang­rijk ele­ment is: de uit­komst van elke ont­wik­ke­ling zal ons meer ge­meen­schap moeten maken, zal de deelname en be­trok­ken­heid van allen moeten bevor­de­ren evenals het besef dat we allen dra­gers zijn van de zen­ding van de Kerk, na­tuur­lijk in respect voor ieders rol en plaats en in een­heid met de paus en de uni­ver­se­le kerk.

Theo­lo­gisch gevormd

In die geest, juich ik de aan­dacht voor vrouwen, religie en theo­lo­gie die bij deze donatie is aange­ge­ven, van harte toe.

Want de zojuist geschetste ont­wik­ke­ling betekent dat het van belang is dat er theo­lo­gisch goed gevormde vrouwen zullen zijn, toegewijd aan Christus en de Kerk, die een bijdrage kunnen geven aan de theo­lo­gische re­flec­tie en mee kunnen doen in posities binnen de Kerk en het ker­ke­lijk leven die zo’n vor­ming vragen. Vandaar dat ik bij de donatie van de Vrouwen van Bethanië, waarvoor ik graag machti­ging heb verleend, mijn wens wil uit­spre­ken dat die veel vruchten zal dragen in het leven van de Kerk.


Fotoserie

Klik op een foto voor een uitvergroting.
Terug